مناسب سازی وب سایت‌ها
قدرت وب در جهانی بودن آن است.
دسترسی برای همه بدون در نظر گرفتن معلولیت، جنبه‌ای اساسی و مهم است.
تیم برنرز لی[1]، مدیر W3C و مخترع شبکه جهانی وب
مناسب سازی وب سایت‌ها بسیار مهم است. اساساً طراحی وب باید به نحوی باشد که همه‌ی افراد چه از لحاظ سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، زبان، مکان یا توانایی بتوانند با آن کار کنند. زمانی که وب این اهداف را محقق سازد، همه‌ی افراد با طیف گسترده‌ای از توانایی‌های شنیداری، حرکتی، بینایی، و شناختی می‌توانند از آن استفاده کنند. بنابراین، تأثیر و مفهوم معلولیت به طور اساسی و ریشه‌ای در محیط وب تغییر کرده است، زیرا وب موانع موجود برای برقراری ارتباط و تعامل که بسیاری از افراد در دنیای واقعی با آن روبرو هستند را برطرف می‌کند. با این حال، اگر وبسایتها، برنامه‌ها، فناوری‌ها یا ابزارها بد طراحی شوند، می‌توانند ایجادکننده‌ی موانعی باشند که افراد را از استفاده از وب محروم می‌کنند.
دسترس‌پذیری برای توسعه‌دهندگان و سازمان‌هایی که قصد ایجاد وبسایتها وابزارهای وب با کیفیت بالا را دارند، و نمی‌خواهند برای استفاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنندگان از محصولات و خدمات خود استثناء قایل شوند، ضروری و مهم است. رسالت ابتکار دسترسی به وب (به اختصار WAI) این است که وب را به عامل بالقوه‌ی خود برای دسترس‌پذیری هدایت کند و این امکان را فراهم کند تا افراد دارای معلولیت همانند سایرین در محیط وب مشارکت کامل داشته باشند. در ادامه با مناسب سازی وب سایت‌ها بیشتر آشنا خواهیم شد.
چرا محیط وب باید دسترسپذیر باشد
وب باید دسترسپذیر باشد تا دسترسی و فرصت‌های یکسان و برابر برای تمامی افراد با معلولیت‌های متنوع فراهم کند. درواقع، کنوانسیون سازمان ملل متحد حق دسترسی به فناوری‌های اطلاعات و ارتباط، ازجمله وب، را به عنوان حقوق اساسی بشر برای افراد دارای معلولیت به رسمیت شناخته است. دسترس‌پذیری از شمول اجتماعی برای افراد معلول همانند سایر افراد از قبیل، افراد مسن، افراد ساکن در مناطق روستایی، و افراد ساکن در کشورهای در حال توسعه حمایت می‌کند.
دسترس‌پذیری برای افراد بدون معلولیت نیز سودمند است. ویدئوهایی از چشم‌اندازهای دسترس‌پذیری وب وجود دارد که نمایانگر میزان اهمیت و ضروری بودن دسترس‌پذیری برای افراد معلول است، و همچنین برای تمامی افراد در موقعیت‌های مختلف می‌تواند مفید باشد.
علاوه بر این دسترس‌پذیری بازار تجاری خوبی دارد. دسترس‌پذیری با شیوه‌های عالی دیگر مانند طراحی وب موبایل، استقلال دستگاه، تعامل چندوجهی، قابلیت استفاده، طراحی برای کاربران مسن، و بهینه‌سازی موتور جستجو (به اختصار SEO) اشتراکات زیادی دارد. مطالعات موردی نشان می‌دهند که وب‌سایت‌های دسترسپذیر نتایج جستجوی بهتری دارند، هزینه‌های نگهداری آنها کمتر است، دسترسی مخاطب به مطالب را افزایش می‌دهند. علاوه بر مزایای گفته شده، مزیت‌ها و سودمندی‌های بسیاری در این مهم نهفته است که می‌توان هر کدام را به تفصیل توضیح داد.
چند نمونه از دسترس‌پذیری وب
افراد معلول می‌توانند از وبسایتها و ابزارهایی که به درستی طراحی شده‌اند، استفاده کنند. با این وجود، در حال حاضر طراحی و توسعه‌ی بسیاری از سایت‌ها و ابزارها با موانع دسترسی همراه است که البته استفاده از آنها برای برخی از افراد دشوار یا حتی غیرممکن است. در ادامه به ذکر چند مثال می‌پردازیم.
جایگزین متن برای تصاویر
تصاویر باید حاوی متن جایگزین معادل در زبان نشانه‌گذاری باشند. اگرتصاویر متنِ جایگزین نداشته باشند، اطلاعات تصویر دردسترس نخواهد بود، برای مثال، افرادی که نمی‌توانند ببینند و برای کسب اطلاعات از صفحه‌خوان یا همان اسکرین ریدر استفاده می‌کنند. صفحه‌خوان اطلاعات صفحه را با صدای بلند می‌خواند، و این شامل متن جایگزین برای تصاویر بصری نیز می‌شود. زمانی که متن معادل برای تصاویر ارائه شود، اطلاعات برای افرادی که نابینا هستند، دردسترس خواهد بود. همچنین فناوری‌هایی که نمی‌توانند تصاویر را ببینند، مانند موتورهای جستجو دردسترس، کاربردی خواهد بود.
ورودی صفحه کلید
برخی افراد توانایی استفاده از ماوس[2] را ندارند، ازجمله بسیاری از کاربران مسن با کنترل حرکتی محدود. وب‌سایت دسترسپذیر به ماوس متکی نیست و تمام عملکردها و قابلیت‌های دسترسی را بوسیله‌ی صفحه کلید فراهم کرده است. بنابراین افراد معلول می‌توانند از فناوری‌های کمکی که از صفحه کلید تقلید می‌کنند، مانند ورودی گفتاری استفاده کنند.
رونوشت برای صدا
همانطور که تصاویر برای افرادی که نمی‌توانند ببینند دردسترس نیست، فایل‌های صوتی نیز برای افرادی ناشنوا دسترسپذیر نیست. ارائه‌ی رونوشت متنی موجب می‌شود تا اطلاعات صوتی برای افراد ناشنوا دردسترس باشد، همچنین موتورهای جستجو و سایر فناوری‌هایی که توانایی شنیدن ندارند می‌توانند از این اطلاعات استفاده کنند و آنها را در اختیار سایرین قرار دهند. فراهم کردن رونوشت برای وبسایتها آسان و تقریباً ارزان است. همچنین خدمات رونوشتی وجود دارد که رونوشت متنی در قالب HTML ایجاد می‌کند.
چگونه وب‌سایت و ابزارهای وب خود را دسترسپذیر کنیم
اجرای بسیاری از اصول دسترس‌پذیری تقریباً آسان است. با این حال، اگر مفهوم دسترس‌پذیری برای شما جدید است، یادگیری موضوعات و مسائل جدید به زمان و تلاش نیاز دارد. رفع برخی از موانع دسترس‌پذیری پیچیده‌تر از سایر موانع است و به زمان و تلاش بیشتری نیاز دارد. توسعه‌دهندگان وب با استفاده از ابزارهای تألیف که از دسترس‌پذیری پشتیبانی می‌کنند، به راحتی می‌توانند کار خود را انجام دهند. مرورگرها نیز در دسترس‌پذیری نقش دارند.
با شرکت در دوره‌ها و کارگاه‌های مخصوص دسترس‌پذیری می‌توانید نکات مورد نیاز را یاد بگیرید. اگر پیش‌زمینه در این موضوعات دارید با خواندن مقالات و مطالب و جستجو در اینترنت می‌توانید اطلاعات تکمیلی را بدست آورید.
[1] Tim Berners-Lee
[2] mouse
