راهکارهای مناسب سازی محیط زندگی سالمندان برای امروز ایران با توجه به ساختار جمعیتی بسیار مهم است. فرآیند سالمندی می‌تواند همراه با کاهش ظرفیت‌های فیزیولوژیکی، کاهش عملکرد حرکتی در سالمندان و همچنین ابتلا به مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی باشد، اما استفاده از راهکارهای پیشگیری‌کننده نقش مهمی در ممانعت از بروز مشکلات احتمالی دارد. مناسب سازی منزل و محل زندگی یکی از مهمترین روش های ایمن سازی خانه برای سالمندان است که کمتر مورد توجه قرار می گیرد.
سقوط و زمین خوردن یکی از مسائل مهم و قابل توجهی است که بیش از ۳۰ درصد سالمندان آن را تجربه می‌کنند که در این میان بیش از ۲۰درصد دچار شکستگی استخوان در ناحیه ران، لگن، ساعد و بازو می‌شوند. متاسفانه در ۲۰ درصد موارد بیماران سالمند به دنبال سقوط دچار شکستگی شده و فوت می‌کنند. برای جلوگیری از این موارد راهکارهای مناسب سازی خانه باید مد نظر قرار بگیرید.
با توجه به این‌که بیش از ۷۵درصد سقوط سالمندان در منزل اتفاق می‌افتد؛ دکتر احمد دلبری، رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی مدیریت، ایمن سازی و تغییرات جزئی در بعضی از شرایط و وضعیت محیط زندگی سالمندان را در کاهش شکستگی‌های سالمندی بسیار مهم عنوان و راهکارهایی برای مراقبت بیشتر از سالمندان توصیه می‌کند .
دلایل زمین خوردن سالمندان
اختلال تعادل، کاهش حرکت و ضعف عضلانی اسکلتی، مصرف خواب‌آورها و داروهای روان گردان، مشکلات بینایی، بی‌اختیاری ادراری، سرگیجه و افت فشارخون، وجود بیماری‌های آلزایمر و افسردگی، سکته مغزی و تشنج و کمبود ویتامین D و کلسیم از عوامل فیزیکی مهم و موثر در سقوط سالمندان هستند.
در کنار عوامل مذکور شرایط محیطی نیز می‌تواند زمین خوردن سالمندان را تشدید کند.عواملی همچون پله‌های غیراستاندارد و ناامن، نورکم محیط، فرش لغزنده، سطح ناهموار، کفش مستعمل و نامناسب، کف پوش و سرامیک نامناسب و لغزنده موثر است.
ایمن‌سازی راه پله‌ها
با توجه به این که پله‌های داخل و خارج ساختمان از عوامل اصلی زمین خوردن هستند با انجام اقدامات زیر می‌توانید در مسیر پیشگیری از بروز مشکل برای سالمندان خانواده گام بردارید. ممکن است برای برخی از ما اجرا این توصیه‌ها قابل انجام نباشد، اما به‌کارگرفتن حتی چند مورد می‌تواند باعث کاهش ریسک شکستگی برای سالمندخانواده شود.
عرض (محل قرار گرفتن پا) پله استاندارد حداقل ۳۰ سانتی‌متر و ارتفاع هر پله کمتر از ۱۷ سانتی متر باشد. حداکثر پله‌ها بین دو پاگرد بیشتر از ۱۲ پله نباشد. ابعاد پاگرد نیز نباید کمتر از ۱۲۰ سانتی‌متر طول و ۱۲۰ سانتی متر عرض باشد.
نصب علائم حسی در کف قبل از شروع پله‌ها، تمایز سازی پله اول و آخر با نصب شبرنگ، استفاده از دستگیره‌های حمایتی در ارتفاع ۹۰ سانتی‌متری از کف در دوطرف پله‌ها و نرده‌ها و تداوم آن ۳۰سانتی قبل از پله اول و بعد از پله آخر ضروری است. بهتر است قطر استاندارد میله حمایتی ۵/۴ تا ۴ سانتی متر باشد. کفپوش و موکت مورد استفاده در پله‌ها نیز باید ثابت شوند.
مطمئن باشید کف پله‌های ورودی ساختمان آب جمع نمی‌شود. نور کافی و یکنواخت پله‌ها از ضروریات اصلی ایمن‌سازی محیط زندگی و جلوگیری از سقوط است. از گذاشتن وسایل اضافی در راه پله‌ها که تردد را برای سالمندان سخت کند خودداری کنید. همچنین کلید برق در ابتدا و انتهای پله‌ها وجود داشته باشد.
سرویس بهداشتی و حمام
استفاده از کف پوش‌های غیر استاندارد و نورکم، سرویس‌های بهداشتی و حمام را به محلی پر خطر برای سالمندان تبدیل می‌کند. استفاده از کف‌پوش‌های غیرلغزنده بسیار مهم است. حتی‌الامکان قفل در حمام حذف یا این‌که قفل از دو طرف قابل باز شدن باشد.نصب توالت فرنگی با ارتفاع ۴۵ سانتی‌متر از کف و فاصله ۳۰ سانتی‌متری از دیوار به همراه دستگیره کمکی تاشو در ارتفاع ۷۰ سانتی متری در کنار توالت و ۲۰ سانتی‌متر جلوتر از توالت برای سالمندان بسیار حائز اهمیت است.
نصب دستگیره کمکی توالت در ارتفاع ۹۰ سانتی متری، نصب زنگ خطر در ارتفاع ۴۰ سانتی متری از کف حمام یا سرویس بهداشتی، باز شدن در سرویس‌های بهداشتی به طرف بیرون، استانداردسازی روشنایی این مکان ها، نصب صندلی ثابت برای سالمند در حمام و متمایز‌بودن رنگ آن از دیوار، استفاده از دمپایی سالم و غیرمستعمل از دیگر اقدامات موثر است.
حتی‌الامکان از وان استفاده نشود. پله و موانع داخل حمام حذف شود. از دوش دستی استفاده شود. در زیر دوش از کفپوش پلاستیکی، چسبنده و مکش‌دار استفاده شود. شیر آب سرد و گرم مجهز به سنسور حرارتی باشد.اگر سالمند دچار اختلال در تعادل است تا حد امکان تنها استحمام نکند و فردی او را همراهی کند.
اتاق خواب استاندارد برای سالمندان
اتاق خواب تاثیر زیادی در بهبود سلامت روان و کیفیت خواب سالمندان داشته و می‌تواند به عنوان یکی از محل‌هایی که سقوط سالمندان در آن اتفاق می‌افتد مورد تغییر و مناسب‌سازی قرار گیرد. تنظیم دمای اتاق خواب روی ۱۸درجه سانتی‌گراد، نصب تخت در ارتفاع ۴۵تا۴۰سانتی‌متری از کف اتاق و وجود نور کافی از نوع طبیعی و الکتریکی ضروری است.
کلید برق نزدیک در و کنار تخت وجود داشته باشد. کلیدها در موقع تاریکی قابل رویت باشند. اتاق خواب سالمند کاملا مفروش باشد و قالیچه‌های لغزنده جمع گردند. مرتب نگه داشتن اتاق و نبودن سیم تلفن و غیره زیردست و پای سالمند بسیار مهم است. استفاده از عایق‌های صوتی برای داشتن خواب بهتر نیز توصیه می‌شود. استفاده از محافظ تخت برای افزایش ایمنی توصیه می شود.
استانداردهای مناسب سالمندان در فضای عمومی خانه
بی‌نظمی بیشتر اوقات می‌تواند دردسرساز باشد بخصوص اگر سالمندی درخانه داشته باشید.مثلا رها بودن سیم تلفن، تلویزیون، برق و حتی رایانه و لپ‌تاپ می‌توانند مولد آسیب برای سالمندان باشد.
عرض درهای ساختمان بیشتر از ۸۲ سانتی‌متر بوده و آستانه در (لبه پایینی چارچوب در) حذف یا کمتر از ۲ سانتی‌متر باشد و اگر ارتفاع آن بیش از ۲ سانتی‌متر است توصیه می‌شود به‌صورت رمپ با شیب ۵۰ درصد اصلاح شود. بهتر است از قالیچه‌های لغزنده در کف اتاق استفاده نشود و در صورت به‌کار گرفتن آنها، ترمز فرش روی آنها نصب شود. دسترسی به تلفن برای سالمندان آسان باشد. اگر سالمند دچار اختلال بینایی، شناختی و حافظه است متمایزسازی چارچوب‌ها و درها با استفاده از رنگ بسیار موثر است. استفاده از دمپایی مناسب و غیرلغزنده به جای جوراب یا پابرهنه راه‌رفتن مانع لغزش پا می‌شود.
آشپزخانه سالمندی
ایمن‌سازی آشپزخانه نیز برای سالمندانی که دچار اختلال تعادل و مشکل شناختی و حافظه هستند بسیار ضروری است. نصب کپسول آتش‌نشانی در آشپزخانه یا در یک نقطه راحت و قابل دسترس خانه، استفاده از اجاق گاز برقی یا گاز پیلوتی و تمیز و خشک بودن سرامیک کف از قطرات آب و روغن، مانع از سرخوردن آنها می‌شود.
توصیه می‌شود دسته قابلمه و تابه‌ها در روی اجاق گاز به سمت دیوار باشند. اگر سالمند توان آشپزی دارد مراقب باشید روی اجاق گاز خم نشده و از پوشیدن لباس با آستین گشاد و بلند در هنگام آشپزی خودداری کند.
