مناسب سازی اقامتگاه بومگردی
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) و سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، حدود ۱۵ درصد جمعیت جهان به نحوی با محدودیت حرکتی، شنوایی، بینایی یا ذهنی زندگی می‌کنند. این یعنی بیش از ۱ میلیارد نفر در سراسر دنیا! بخش بزرگی از این جمعیت، علاقه‌مند به سفر و تجربه گردشگری هستند، به‌ویژه اگر امکانات لازم و خدمات مناسب فراهم باش
این افراد اغلب به‌تنهایی سفر نمی‌کنند؛ معمولاً با خانواده یا همراه هستند. پس «یک مشتری با نیاز ویژه» معمولاً به معنای جذب دو یا سه مهمان دیگر هم هست!
طبق برخی آمارها، سهم گردشگران دارای معلولیت در بازار اروپا و آمریکا بین ۱۰ تا ۲۰ درصد از کل گردشگران است و این رقم هر سال در حال افزایش است؛ چون جمعیت سالمندان جهان رو به رشد است و تکنولوژی‌های جدید به افراد دارای معلولیت امکان سفر بیشتر می‌دهد.
در ایران، به‌دلیل نبود آمار رسمی و شفاف، تخمین‌ها متفاوت است، اما طبق داده‌های سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت، بیش از ۱۱ درصد جمعیت کشور (حدود ۹ تا ۱۰ میلیون نفر) با نوعی از معلولیت زندگی می‌کنند. اگر جمعیت سالمندان و بیماران موقت حرکتی (مثلاً افراد پس از عمل جراحی) را هم اضافه کنیم، بازار بسیار بزرگی ایجاد می‌شود که معمولاً نادیده گرفته می‌شود.
اهمیت بازاریابی و سودآوری اقامتگاه مناسب‌سازی‌شده
۱. بازار هدف پنهان و کم‌رقیب:
اقامتگاه‌هایی که مناسب‌سازی شده‌اند، در واقع وارد بازاری می‌شوند که رقیب جدی کم دارد! اکثر هتل‌ها و بومگردی‌ها به نیاز این گروه توجه نمی‌کنند، پس یک اقامتگاه مجهز می‌تواند به‌سرعت در میان جامعه هدف شناخته شود.
۲. وفاداری بالای مشتریان:
افراد دارای معلولیت و خانواده‌هایشان معمولاً اقامتگاهی را که دسترسی و خدمات ویژه خوبی داشته باشد، به دیگران معرفی می‌کنند و دفعات بعد هم خودشان و دوستانشان باز می‌گردند.
۳. تبلیغات دهان‌به‌دهان و امتیاز مثبت در شبکه‌های اجتماعی:
خدمات مناسب‌سازی، امتیاز مثبت در سایت‌ها و اپلیکیشن‌های رزرو آنلاین (مثل اسنپ‌تریپ، جاباما، یا حتی سایت‌های جهانی مثل Booking.com و TripAdvisor) می‌آورد و باعث جلب توجه مخاطبانی می‌شود که همیشه دنبال این امکانات هستند.
۴. افزایش اعتبار برند و مسئولیت اجتماعی:
یک اقامتگاه مجهز، نشان می‌دهد که مدیران آن به مسئولیت اجتماعی اهمیت می‌دهند. این مسأله در جهان امروز حتی برای مشتریان معمولی هم اهمیت دارد.
۵. افزایش رزرو در فصول کم‌تقاضا:
خانواده‌های دارای کودک کم‌توان یا سالمند یا فرد معلول ترجیح می‌دهند در روزها و فصول خلوت‌تر سفر کنند؛ پس اقامتگاه مناسب‌سازی‌شده می‌تواند حتی خارج از پیک سفر، اتاق‌های خود را پر نگه دارد.
۶. دسترسی به بازارهای خاص و حمایت‌های دولتی:
در برخی استان‌ها و شهرها، اقامتگاه‌های مناسب‌سازی‌شده مشمول دریافت امتیاز ویژه، معافیت مالیاتی یا تسهیلات و وام‌های حمایتی هم می‌شوند.
نکته ویژه: نگاه بازاریابی بین‌المللی
اگر اقامتگاه بومگردی تو بخواهد گردشگران خارجی را هم جذب کند، مناسب‌سازی الزامی است؛ چون بیشتر آژانس‌های معتبر خارجی فقط با اقامتگاه‌هایی کار می‌کنند که دسترسی برای ویلچر و سایر نیازهای ویژه را فراهم کرده باشند. حتی برای قرار گرفتن در سایت‌های معتبر رزرو آنلاین، گواهی مناسب‌سازی یا عکس امکانات الزامی است.
در دنیای امروز، مناسب‌سازی فقط یک کار خیرخواهانه یا وظیفه اجتماعی نیست؛ یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه و بازاریابی حرفه‌ای برای رشد گردشگری و افزایش درآمد است. این کار هم سهم بزرگی از بازار را به تو هدیه می‌دهد و هم باعث تمایز و وفاداری مشتریان می‌شود. ضمن این‌که به ساختن جامعه‌ای فراگیر و انسان‌محور هم کمک می‌کنی.
راهنمای جامع مناسب‌سازی اقامتگاه بومگردی بر اساس استانداردهای اروپا
۱. ورودی و فضاهای عمومی
– رمپ ورودی:
- حداقل عرض رمپ: ۹۰ سانتی‌متر (استاندارد اروپا بین ۹۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر پیشنهاد می‌دهد).
- شیب رمپ: حداکثر ۸٪ (یعنی به ازای هر ۱۰۰ سانتی‌متر طول، حداکثر ۸ سانتی‌متر ارتفاع)، برای رمپ‌های کوتاه حداکثر ۱۰٪. رمپ باید سطح ضد لغزش و دستگیره دو طرف داشته باشد.
- لبه جانبی رمپ: حداقل ارتفاع ۵ سانتی‌متر برای جلوگیری از افتادن چرخ ویلچر.
- سطح رمپ: غیرلغزنده (ضد سُر خوردن)، حتی در حالت خیس. استفاده از نوار ضد لغزش توصیه می‌شود
- پاگرد رمپ: بعد از هر ۶ متر رمپ، یک پاگرد افقی به طول حداقل ۱۵۰ سانتی‌متر.
– درهای ورودی:
- حداقل عرض مفید (بازشو): ۹۰ سانتی‌متر.
- ارتفاع دستگیره: ۸۵ تا ۱۰۰ سانتی‌متر از سطح زمین.
- قفل و دستگیره آسان بازشو (ترجیحاً اهرمی، نه گرد).
۲. سرویس بهداشتی (توالت و حمام)
الف) ابعاد و فضای گردش
- حداقل ابعاد فضای توالت یا حمام: ۲×۲ متر (یا حداقل ۱۸۰×۱۸۰ سانتی‌متر) برای امکان چرخش کامل ویلچر.
- فضای جانبی کنار توالت: حداقل ۹۰ سانتی‌متر.
- فضای روبروی توالت یا دوش: حداقل ۱۲۰ سانتی‌متر باز باشد.
ب) درها و عبور و مرور
- عرض مفید در سرویس بهداشتی و حمام: ۹۰ سانتی‌متر.
- درب باید به سمت بیرون یا کشویی باز شود تا در صورت سقوط فرد داخل، امکان ورود سریع باشد.
ج) توالت فرنگی و تجهیزات جانبی
- ارتفاع نشیمن توالت فرنگی: ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر از سطح زمین.
- فاصله وسط نشیمن توالت تا دیوار جانبی: ۴۰ تا ۴۵ سانتی‌متر.
- نصب دو دستگیره افقی و عمودی (یکی کنار دیوار و یکی پشت یا کنار توالت).
- محل قرار گرفتن دستگیره‌ها: ارتفاع ۷۰ تا ۸۰ سانتی‌متر از کف، طول دستگیره افقی حداقل ۶۰ سانتی‌متر.
- سیفون و دکمه شستشو باید در دسترس و راحت باشد.
د) دوش و حمام
- فضای دوش: حداقل ۹۰×۹۰ سانتی‌متر (ترجیحاً ۱۰۰×۱۰۰).
- کف حمام هم‌سطح یا دارای رمپ خیلی ملایم (۲-۳٪ شیب به سمت کف‌شور).
- صندلی مخصوص دوش: ارتفاع ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر، ثابت یا تاشو، تحمل وزن بالا.
- دستگیره افقی و عمودی کنار دوش، با همان مشخصات.
- شلنگ دوش متحرک و قابل تنظیم با ارتفاع حداکثر ۱۱۰ سانتی‌متر.
- آینه شیبدار و قابل استفاده برای افراد نشسته و ایستاده.
- آویز حوله، صابون و وسایل در ارتفاع ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر.
- ترجیحاً پرده حمام به جای کابین شیشه‌ای (برای مانور بهتر ویلچر).
۳. اتاق خواب
- فضای دور تخت: حداقل ۹۰ سانتی‌متر در سه طرف برای مانور ویلچر.
- ارتفاع تخت: ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر از سطح زمین (مطابق ارتفاع نشیمن ویلچر).
- حداقل یک تخت قابل تنظیم یا تخت با پایه بلند برای سهولت جابجایی از ویلچر به تخت.
- کلید برق، چراغ مطالعه، زنگ احضار، پریز و… در ارتفاع ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر.
- میز کنار تخت با لبه گرد و دسترسی راحت.
۴. مسیرهای داخلی و کف‌سازی
- عرض راهروها: حداقل ۱۲۰ سانتی‌متر.
- کف پوش‌ها باید غیرلغزنده، بدون اختلاف سطح و مقاوم به آب و رطوبت باشند.
- پله‌ها باید با رمپ مناسب جایگزین یا در کنارشان رمپ نصب شود.
- هیچ مانع اضافی (گلدان، دکوراسیون، میز و…) در مسیر عبور ویلچر نباشد.
۵. تجهیزات کمکی و الزامی داخل اتاق و سرویس
- صندلی دوش ثابت یا متحرک (با تحمل وزن بالا و سطح ضدآب)
- دستگیره و میله‌های استیل یا آلومینیوم ضدزنگ
- کفشوی ضدلغزش یا کفپوش با شیب ملایم
- نورپردازی مناسب، کلید برق با نشانگر شب
- زنگ احضار اضطراری (emergency call bell) در حمام و اتاق
- تلفن یا سیستم ارتباط داخلی در اتاق
۶. پارکینگ و محوطه
- حداقل یک جای پارک اختصاصی به عرض ۳۵۰ سانتی‌متر و نزدیک ورودی.
- مسیر صاف و بدون اختلاف سطح تا ورودی
- در صورت اختلاف سطح، رمپ با استاندارد ذکر شده فراهم شود.
۷. سایر نکات مهم
- پرسنل باید آموزش دیده باشند تا در صورت نیاز به کاربر کمک کنند و نکات ایمنی و احترام به حریم خصوصی فرد رعایت شود.
- راهنمای مناسب‌سازی باید برای همه واحدها (غذاخوری، پذیرش، فضاهای تفریحی) اجرا شود.
- علامت‌گذاری و تابلوهای راهنما بزرگ و خوانا، با فونت ساده و با کنتراست رنگی بالا نصب شود.
۸. منبع و رفرنس استانداردها
این راهنما براساس استانداردهای اروپایی EN 17210، توصیه‌های ADA (آمریکا) و مقررات سازمان بهزیستی ایران نوشته شده است. برای اقامتگاه‌های بومگردی، رعایت همین حداقل‌ها باعث افزایش رضایت، امنیت و دسترسی برای همه افراد می‌شود.
