دسترس پذیری روشی است که از طریق آن اطلاعات، فعالیت‌ها، و یا محیط برای استفاده‌ی هرچه بیشتر مردم کاربردی‌تر و کارآمدتر می‌شود. طراحی معماری مثالی رایج و معمول از دسترس‌پذیری است که به احتمال زیاد همگی با آن روبرو شدیم. ورودی‌های دسترس‌پذیر ساختمان نمونه‌ای از آنها است. نرده‌ها، رمپ‌ها، درهای خودکار، آسانسورها و بالابرها، تابلوهای راهنما، روشنایی، حتی ارتفاع و عرض پله‌های راه‌پله همگی نمایانگر طراحی دسترس‌پذیر هستند. مقصود ما هر نوع کارکردی است که موانع دسترسی شخص به ساختمان یا سازه و متعاقباً هر امکاناتی که داخل ساختمان است را از بین می‌برد.
در برخی موارد، این ویژگی‌های طراحی به طور خاص برای افراد معلول است، اما همانند طراحی‌های دسترس‌پذیر در زمینه‌های دیگر، طراحی برای دسترس‌پذیری می‌تواند تجربه‌ی کاربر را به طور قابل توجهی برای همه‌ی ما افزایش دهد. پخی‌های پیاده‌رو را در نظر بگیرید، مادرانی که کالاسکه کودک به همراه دارند از آن استفاده می‌کنند. در واقع، انتخاب طراحی‌های دسترس‌پذیر می‌توانند و باید ارزش و عملکرد عناصر طراحی دیگری را تکمیل یا گسترش دهند (به طور مثال، نرده یا تابلوهای راهنمایی که به درستی تعبیه شده است).
اما انتخاب طراحی در مورد دسترس‌پذیری محتوا، از قبیل ساختار عنوان، قالب‌بندی و صفحه‌بندی، استفاده از رسانه‌ی بصری و عناصر گرافیکی فقط به این دلیل به کار برده می‌شود که برای طیف گسترده‌ای از مردم کارایی داشته باشد.
متمایزکردن مشکلات از اهداف دسترس‌پذیری، در تعریف و ترویج آن بسیار مهم است. بیایید به مثال طراحی معماری برگردیم. اگر شخصی که برای حرکت کردن از ویلچر استفاده می‌کند با دیواره‌های پیاده‌رو برخورد کند، به وضوح با یک نمونه محدودیت و عدم دسترسی روبرو شده است. ذکر این نکته در اینجا حائز اهمیت است که ویلچر یا حتی نیازمند ویلچر بودن مشکل محسوب نمی‌شود. ویلچر ابزار مشروع برای حرکت کردن است؛ دیواره‌های پیاده‌رو مشکل محسوب می‌شود. این گفته ممکن است کاملاً بدیهی به نظر برسد اما این تمایز به ندرت در حوزه‌ی دسترس‌پذیری محتوا بیان می‌شود. از دیدگاه برخی، به جای مشکل دانستن فرمت نامناسب یا کدنویسی ضعیف، معلولیت و استفاده از فناوری‌های کمکی مشکل است و باید بر آن غلبه کرد. در نظر داشته باشید طراحی، کدنویسی، و نوشتن برای برطرف کردن معلولیت و دسترسی عادلانه به امکانات، یک مشکل محسوب نمی‌شود؛ بلکه به معنای پذیرش و احترام گذاشتن به راه‌حل‌ها و فناوری‌هایی است که امکان دسترسی به ابزارهای جایگزین را فراهم می‌کنند و مانعی برای استفاده از آنها هم ایجاد نمی‌کنند.
دسترس‌پذیری روشی در طراحی عادلانه و مسئولانه است. دسترس‌پذیری یعنی شناسایی و پاسخ به شرایطی که دسترس‌پذیر نیست؛ یعنی ارائه‌ی فرصت‌های برابر صرف نظر از شرایط و توانایی‌های شخص. لطفاً به تأکید بر کلمه‌ی عدالت توجه کنید. درک تفاوت بین برابری و عدالت بسیار مهم است.
در دسترس‌پذیری ما براساس عدالت طراحی می‌کنیم، نه براساس برابری. دسترس‌پذیری به معنای درک شرایط خاصِ گروهی از افراد است که با عدم دسترس‌پذیری روبرو می‌شوند. تعریف منطقی دسترس‌پذیری که در بالا ذکر شده را در نظر بگیرید، عادلانه‌ترین راه‌حل برای دسترسی کامل اشخاص با توانمندی یا ویژگی‌های ظاهری متفاوت این است که مانع را شناسایی کنیم و در جهت رفع آن اقدام کنیم.
دسترس‌پذیری در مورد شیوه‌ی فرهنگی است
دسترس‌پذیری شیوه‌ای به شدت فرهنگی و فردی است، و کمتر فرآیندی فنی و حقیقی به حساب می‌آید. درحالی که معیارها و مقرراتی وجود دارد که بر بیشتر تصمیم‌گیری‌های ما در مورد طراحی دسترس‌پذیر حاکم است، اما این معیارها همیشه به سوگیری‌هایی (اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی،و فنی) که ممکن است ما به عنوان ویراستاران دسترس‌پذیر از طریق طراحی‌های دسترس‌پذیری پیش ببریم، نمی‌‌پردازد. ما به عنوان ویراستاران دسترس‌پذیری نه تنها مسئول محصولاتی هستیم که تولید می‌کنیم، بلکه مسئول انتخاب‌هایی که در طراحی‌های خود انجام می‌دهیم نیز هستیم. علاوه بر این باید نسبت به شکل‌گیری توانایی‌های خود نیز مسئول باشیم؛ توانایی‌هایی که توسط دنیای اطراف‌مان در واکنش اخلاقی و مسئولانه به مسائل مرتبط با دسترس‌پذیری ایجاد می‌شود.
دسترس‌پذیری در مورد افراد است
به طور کلی درباره‌ی همه‌ی افراد نیست، بلکه در مورد گروه به خصوصی از افراد است که کارهای خاص را به رو‌ش‌های قابل شناسایی انجام می‌دهند. درمورد توانایی شناسایی و پاسخ به شیوه‌های طراحی‌های ما در زمینه‌ی محتوا، روابط، و محیط است که ممکن است مانع توانایی کاربر برای دسترسی، درک یا تعامل کامل و سازنده شود. طراحی دسترس‌پذیر شمول اجتماعی را تسریع می‌کند و ایجادکننده‌ی موانع غیرضروری برای حریم خصوصی، شأن و منزلت، و استقلال فرد نیست.
کاربر دسترس‌پذیر چه کسی است؟
شناسایی جامعه‌ی کاربر دسترس‌پذیر و نیازهای آنها فرآیندی مهم در تعیین دسترس‌پذیری به اطلاعات، محتوا یا فرآیندها است. و این کار همیشه آسان و بی‌دردسر نیست. به طور سنتی گمان می‌کنیم که دسترس‌پذیری درباره‌ی یا برای افراد معلول است. درحالی که امری درست است، اما گاهی می‌توانیم کاربرد این کلمه را به اندازه‌ای ساده کنیم که به طور ناخواسته کاربران دسترس‌پذیری را در هنگام طراحی برای دسترس‌پذیری حذف کنیم. برای مثال، زمانی که در تعریف نوع خاصی از معلولیت یا مکان‌یابی یک مشکلِ دسترس‌پذیری اغراق می‌کنیم. ممکن است دائماً به کاربران کم‌بینا اشاره کنیم تا بر اهمیت متن جایگزین برای تصاویر گرافیکی تأکید کنیم. اگرچه از نظر فنی درست است (افراد کم‌بینا ممکن است به توضیحات متن جایگزین نیاز داشته باشند)، اما این انگیزه گاهی می‌تواند باعث شود تا با تأکید بیش از اندازه‌مان سایر اعضای جامعه‌ی دسترس‌پذیری را نادیده بگیریم. باید نسبت به این نکته هوشیار باشیم. کاربر دسترس‌پذیر هر کسی است که شرایط موقت، دائمی، یا تکرارشونده مانع دسترسی او به اطلاعات، فعالیت، و/یا محیط شده است. به نمونه‌های زیر توجه کنید، اما در نظر داشته باشید که فقط محدود به موارد زیر نیست:
همه، تفاوتی نمی‌کند درحال حاضر باشد یا در گذشته یا در آینده، به یک یا چند جامعه‌ی دسترس‌پذیر تعلق خواهد گرفت. کلمه‌ی «همه» به این معنی نیست که تمام طراحی‌های دسترس‌پذیر باید به تمام موقعیت‌ها در همه‌ی زمان‌ها پاسخ بدهد. این کمکی به کسی نمی‌کند. طراحی‌های ما باید کاملاً مطابق با نیازهای کاربر دسترس‌پذیر طراحی شوند.
دسترس‌پذیری درباره‌ی فرمان‌برداری است
اکثر (نه همه) مسائل دسترسی را می‌توان از طریق دو چارچوب بسیار کمک‌کننده مشخص کرد: کاربردپذیری و فرمان‌برداری
فرمان‌برداری به قوانین، مقررات یا قوانین دسترس‌پذیری گفته می‌شود که توسط سازمان‌ها، انجمن‌ها، یا جوامع وضع شده است.
دسترس‌پذیری به معنای کاربردپذیری است
معیارهای فرمان‌برداری طیف گسترده‌ای از دغدغه‌ها و نگرانی‌های دسترس‌پذیری را پوشش می‌دهد، اما درک این نکته مهم است، ممکن است در مواردی طرحی طبق قوانین باشد اما همیشه کاربردپذیر نباشد. هیچ دسترس‌پذیری 100% نیست. زیرا دسترس‌پذیری شرط تجربه‌ی کاربر است و هیچ دو کاربر شبیه یکدیگر نیستند. باید نسبت به تجربه‌ی کاربر و کاربردپذیری محتوا در شرایط خاص هوشیار باشیم.
دسترس‌پذیری درباره‌ی محتوا است
ممکن است از شما سؤال شود، پس من چگونه می‌توانم از دسترس‌پذیری طرحی برای همه‌ی کاربران با نیازهای مختلف مطمئن شوم؟ پاسخ مختصر به این سؤال، خیر شما هیچ‌وقت نمی‌توانید مطمئن شوید. اما اگر مطمئن هستید که طراحی شما الف) هیچ یک از قوانین فرمان‌برداری اعلام شده برای طراحی شما را نقض نمی‌کند و ب) تصمیمات طراحی به منظور پاسخگویی به کاربرد و نیازهای او اعمال شده است، پس می‌توانید مطمئن باشید که طراحی شما دسترس‌پذیر است.
درحالی که طراحی دسترس‌پذیر امکان ارتقاء سطح دسترسی برای همه‌ی افراد را دارد، اما هیچ ضمانتی وجود ندارد که انتخاب‌های طراحی ما همه‌ی موانع حاضر را برطرف می‌کند.
